Astachowice

Jest tylko jedna w Polsce wieś o nazwie Astachowice. W skład sołectwa wchodzą jeszcze Kotowice. Miejscowości o tej nazwie jest więcej, bo aż 10 (dane z 1981 r.), a według danych z 2001 r. Kotowic jest tylko 8. Nie zmienia to faktu, że obie nazwy są bardzo stare. Nazwa Astachowice pochodzi najprawdopodobniej od nazwiska Jawiec lub imienia Jawstek, czyli dzisiejszego Eustachego.

Przez sołectwo przepływa dopływ Bzury - Moszczenica. Na jego terenie notowane są następujące nazwy obiektów fizjograficznych: Błota (torfowiska), Kępina, Dębina, Gąszcz, Gzor i Kamionka (pola), Stawy (łąki) oraz wspomniana rzeka Moszczenica. Być może, że nazwy trzech pierwszych pól są wspomnieniem po rosnącym tu lesie.

Pierwsza pisemna wzmianka o Astachowicach pochodzi z 1350 r. W akcie podziału dóbr między Sieciechem i Bogutą, dziedzicami Gieczna wymienione są Gasczechovice.

W okresie do 1400 roku znamy następujące wersje nazwy wsi: Jawczachouice - 1378, 1388, 1390, 1392, 1394; Jawczachi - 1392; Jawszczachouice - 1393, 1400; Jaszczachouice 1394, Japhczachouice 1394, 1396; Jawszcachouicze, Jawszkachouicze, Jafszczachouicze - 1400. To samo „źródło", a tak naprawdę to Księgi Sądowe Łęczyckie, informują nas o najdawniejszych właścicielach Astachowic - Nastca, Jaszco, Michael, Nicolaus, Katherina, Jaszczek. Pamiętajmy, że wszystkie zapiski były w języku łacińskim.

W opisie archidiecezji gnieźnieńskiej, dokonanym przez Jana Łaskiego na początku XVI w., występuje wieś Yasczochovice lub Jasczechowicze w parafii Gieczno, dekanatu szczawińskiego, archidiakonatu łęczyckiego.

Wiadomo, że dziesięcina z obu wsi (Astachowic i Kotowic) z gruntów folwarcznych szła do kościoła w Giecznie, a z ról kmiecych do kolegiaty łęczyckiej, czyli do dzisiejszego Tumu.

Słynny zgierski historyk, Adolf Pawiński, w wydanych przez siebie materiałach źródłowych (z 1576 r.), podaje nazwę Jascziechovicze - wsi będącej własnością szlachecką, w parafii Gieczno, powiecie i województwie łęczyckim.

Spis miejscowości Królestwa Polskiego z 1827 r. podaje następujące dane: wieś Astachowice, woj. Mazowieckie, obwód Łęczycki, powiat Zgierski, parafia Gieczno, własność prywatna - 7 domów i 75. mieszkańców.

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego podaje, że wieś Astachowice w powiecie łęczyckim, gminie Rogóźno i parafii Gieczno ma 9 osad włościańskich (1900 r.). Ten sam słownik pod hasłem Jaszczochowice podaje, że wieś ta dziś nazywa się Astachowice (1882 r.).

„Integralna część sołectwa", czyli wieś Kotowice pierwszy raz na „kartach historii" pojawia się w 1391 r. jako Cothouicza, w 1392 - Kotowicze, w 1399 - Scothowicze i w 1400 - Kotouicze. Imiona (prawdopodobnie właścicieli) w dwu pierwszych przypadkach to Johannes, a następnie Oraczius i Michael. „Liber beneficiorum..." mówi o wsi Kothovice w parafii Gieczno, dekanacie szczawińskim, archidekanacie łęczyckim.

Z rąk Toporczyków (Sieciecha - najstarszego znanego właściciela tego obszaru) Kotowice przeszły w ręce Elżbiety z Bielaw (1515 r.), a następnie jej synów. Istniał już wtedy młyn, o którym wiadomo, że w 1616 r. miał dwa koła mączne i jedno stępne (czyli do robienia kaszy), a w 1743 r. był zrujnowany. W końcu XVIII wieku wspomniany jest folusz (może to ten sam młyn) i dwór. Istnienie folusza pośrednio świadczy, że musieli być w Kotowicach lub okolicy sukiennicy.

W 1546 r. Kotowicze i Kotowiczki były posiadłością Sobockich z rodu Doliwów. „Kot" to stary przydomek Doliwów. Jeden z historyków przypuszczał nawet, że nazwa Kotowice ma być może związek z tym starym przydomkiem. Ale nazwa była jednak wcześniej niż Soboccy tu nastali. W roku 1576 wieś Kotovicze była własnością szlachecką w parafii Gieczno powiecie i województwie łęczyckim.

Właściciele zmieniali się często: Górkowie (wnuczka Elżbiety wyszła za wojewodę poznańskiego Stanisława Górkę, Czarnkowscy, Okoniowie rodzeństwo Krzysztof i Katarzyna (1591 r.) Następnymi właścicielami byli: Pukarzewscy, Korycińscy, Piwowie, Mączyńscy.

„Tabella…" z roku 1827 podaje, że leżąca w województwie Mazowieckim, obwodzie Łęczyckim, powiecie Zgierskim i parafii Gieczno wieś Kotowice liczy 7 domów i 69 mieszkańców. Archiwalne zapisy rejestrują, że w 1796 r. Franciszek Mączyński sprzedał dobra bądkowskie, łącznie z sąsiednimi Kotowicami, Onufremu Wilkanowskiemu - ostatniemu „staroście zgierskiemu". Po śmierci Onufrego, w 1828 r. tytuł własności przeszedł na Władysława Wilkanowskiego, następnie na jego żonę, Anielę z Bieniewskich.

"Słownik Geograficzny" (1883 r.) informuje nas, że Kotowice to folwark i dwie osady w powiecie łęczyckim, gminie Rogóźno, parafii Gieczno. Odległość do Łęczycy wiorst 18,5, mieszkańców 51.

W wydanym w 1991 r. „Wykazie właścicieli ziemskich województwa łódzkiego" w Kotowicach występuje aż dwu właścicieli - Antoni Humnicki (pow. majątku w Kotowicach gm. Rogóźno - 280 ha) i Antoni Szaniawski (pow. majątku - 297 ha). Dane te pochodzą z „Księgi Adresowej Polski" z roku 1929.

Ta ostatnia księga informuje także, że L. Jankowski był właścicielem młyna wodnego w Kotowicach a A. Szaniawski posiadał stawy rybne.

Żeby nie było za nudno przytoczę kilka „kryminałków". W 1659 r. Stanisław Pietrasik z Jastachowic wnosił skargę na Aleksandra Wilkanowskiego o zabicie brata Andrzeja. W aktach sądowych odnotowana jest także bójka, jaką chłopi z Astachowic i Kotowic wszczęli po nabożeństwie w Giecznie w roku 1739. Wspólnie pobili wtedy Jakuba z Gieczna.

Związki ze Zgierzem istnieją od dawna. Wilkanowscy to przecież ostatni dzierżawcy „starostwa zgierskiego". Na dzisiejszym terenie Zgierza posiadali wieś Piaskowice, którą ofiarowali klasztorowi łagiewnickiemu.

Na początku XIX wieku były także inne związki odnotowane w aktach parafialnych. W 1803 r. chrzestnym Wincentego Wieczorka (jeden z bardziej zasłużonych rodów mieszczańskich w Zgierzu) był Kazimierz Ostojski - de villa Kotovice Dispositor, a w 7 lat później Józefowi Bartosikowi zamieszkałemu w Ostachowicach(!) na służbie, rodzi się w Zgierzu córka.

Z książki Macieja Wierzbowskiego Korzenie Gminy Zgierz
przepisali uczniowie klasy V 20 kwietnia 2005r. na godzinie wychowawczej.