Biorąc pod uwagę samą nazwę wsi, w naszym cyklu powinna być jedną z pierwszych. Jest przecież na literę „b”. Jest jednak przymiotnik, który w oficjalnych wykazach znajduje się pierwszy, a więc dopiero teraz będą o niej informacje. Bogiem a prawdą, to zastanawiałem się, dlaczego nie może nazwa naszego sołectwa brzmieć „Brachowice Stare”. Okazuje się jednak, że przymiotnik „stare” ma swoje ogromne znaczenie. Brachowice są naprawdę stare. Nawet Nowe.

Pierwsza wzmianka o nich to rok 1386 (tak, tak - to już 611 lat temu). Poznajemy wtedy także pierwszego właściciela miejscowości o nazwie Brathcuice – Falibogiusa (prawdopodobnie Chwaliboga).

Często „procesowali” się w końcu XIV w. ówcześni właściciele, ale dzięki temu mamy wiele informacji o nazwie i przynajmniej ich imiona. I tak: w 1388r. występował przed sądem łęczyckim Diuisius de Brathouice; w 1389r. - Florianus i Abraham z Brathouic lub Brachouic; w 1390r. – Dzirzsko de Brachouicze; 1394r. znów Abraham i Florian; w 1397 - Martinus; w 1398 Derslaus i Divissius i w 1399r. znów Florianus heres de Brachovicze, czyli samodzielny już właściciel.

Początek XVI w. przynosi informację o dwóch wsiach tej nazwy - Brachovice duplex maius et minus.

Spis miejscowości z pierwszej ćwiartki wieku XIX informuje o wsi (jednej?) Brachowice, mającej 11 domów i 109 mieszkańców jako własności prywatnej.

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego (rok 1880) podaje, że istniała wieś i folwark Brachowice w powiecie łęczyckim, gminie Rogoźno i parafii Gieczno. Podane są tylko dane dla folwarku - 345 mórg ziemi, w tym ornej 288 i łąk 41. Należy domniemywać, że brakujące „morgi” to zabudowania i nieużytki.

Brachowice zawsze należały do parafii Gieczno. W tym miejscu chciałbym wspomnieć o wydanej ostatnio w Toruniu pracy prof. Andrzeja Tomczaka pt. „Zarys dziejów parafii Gieczno”. Jest to chyba pierwsza z naszego regionu tak obszerna informacja o najstarszych (ale nie tylko) dziejach. Dzięki uprzejmości autora, jednego z najlepszych polskich archiwistów, związanego węzłami rodzinnymi z opisywaną parafią, jeden egzemplarz tej pracy znajduje się w bibliotece Muzeum Miasta Zgierza. A powinien, wydaje mi się, być, jeżeli nie w każdym domu, to przynajmniej w każdej szkole na terenie gminy Zgierz.

Przewodnik po zabytkach architektury województwa łódzkiego z 1988r. podaje w ówczesnych Brachowicach (bez rozróżnienia Nowych czy Starych) trzy drewniane domy kwalifikujące się jako zabytki - nr. 10 - własność Jana Tomczaka z 1914r., Janiny Pietruszki z 1905r. i Stanisława Stańczyka z ostatniej ćwiartki XIXw.

Obecnie sołectwo to dwie wsie: sołeckie Stare Brachowice i Nowe Brachowice. Wśród obiektów fizjograficznych występują nazwy pól też związane z nazwą wsi: Brachowiczki i Podbrachowiczki. Występuje także nazwa rzeczki - Struga.

Publikacje Macieja Wierzbowskiego.

Wszelkie prawa zastrzeżone.